Niejedna kobieta, przekraczając próg czterdziestki, spogląda wstecz na swoje życie, próbując poskładać rozsypane fragmenty w spójną całość. Wspomnienia z dzieciństwa, relacje z rodziną, trudności w pracy, problemy w związkach – wszystko to analizowane jest na nowo, w poszukiwaniu sensu i odpowiedzi na pytanie: dlaczego? A co, jeśli w tym właśnie momencie życia otrzymuje diagnozę autyzmu? To nie tylko rewolucja, to trzęsienie ziemi, które burzy dotychczasowy obraz siebie i świata, zmuszając do ponownego zdefiniowania własnej tożsamości. Szczególnie, gdy całe życie słyszało się, że przecież autyzm to choroba chłopców.
Autyzm u kobiet często pozostaje niezdiagnozowany przez długie lata, a nawet całe życie. Przyczyną tego stanu rzeczy są przede wszystkim głęboko zakorzenione stereotypy, które błędnie przypisują spektrum autyzmu głównie mężczyznom. Te stereotypy wpływają na to, jak objawy autyzmu są interpretowane przez społeczeństwo, lekarzy, a nawet przez same kobiety. Kiedy objawy nie pasują do wyobrażenia o typowym autystyku, łatwo zostają zbagatelizowane lub przypisane innym zaburzeniom, takim jak depresja, nerwica, czy zaburzenia osobowości. Kobiety z autyzmem często wykształcają zaawansowane strategie kamuflażu, aby wtopić się w otoczenie i uniknąć odrzucenia. Uczą się naśladować zachowania społeczne, ukrywają swoje dziwactwa i tłumią swoje emocje, co dodatkowo utrudnia postawienie trafnej diagnozy. Ten kamuflaż jest niezwykle wyczerpujący i prowadzi do chronicznego stresu, wypalenia i problemów ze zdrowiem psychicznym.
Jak więc wygląda życie kobiety, która przez dziesiątki lat żyła w cieniu niezrozumienia, a dopiero po czterdziestce dowiaduje się, że jej trudności, jej odmienność, mają konkretne podłoże neurologiczne? Ta wiedza staje się kluczem do otwarcia drzwi, za którymi kryje się możliwość zrozumienia siebie, swoich reakcji i swoich potrzeb. Ale jest to też podróż pełna wyzwań i trudnych emocji.
Stereotypy a opóźnione diagnozy: perspektywa kobiet
Kluczową rolę w opóźnieniu diagnozy odgrywają stereotypy dotyczące autyzmu. Obraz autystyka, który utrwalił się w powszechnej świadomości, to zwykle chłopiec lub mężczyzna z trudnościami w komunikacji, obsesyjnymi zainteresowaniami i problemami z interakcjami społecznymi. Kobiety z autyzmem często prezentują się inaczej. Mogą być bardzo inteligentne, elokwentne i empatyczne, choć ich empatia może wyrażać się w nietypowy sposób. Często mają bogate życie wewnętrzne, pasje i zainteresowania, które jednak realizują w sposób samotniczy lub introwertyczny. Ich trudności mogą objawiać się w subtelniejszych formach, takich jak nadwrażliwość sensoryczna, problemy z przetwarzaniem informacji, trudności z odczytywaniem sygnałów społecznych czy perfekcjonizm. Te objawy, nie pasujące do stereotypowego obrazu autyzmu, są często pomijane lub błędnie interpretowane.
Weźmy przykład Anny, 45-letniej bibliotekarki, która całe życie czuła się inna, niezrozumiana. W dzieciństwie była cicha, nieśmiała i preferowała samotne zabawy z książkami. W szkole miała problemy z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami, a najbardziej stresujące były dla niej hałaśliwe i zatłoczone miejsca. Zawsze była bardzo wrażliwa na bodźce – drażniły ją głośne dźwięki, ostre światło i niektóre faktury ubrań. Rodzina uważała ją za dziwaczkę, a ona sama przez lata myślała, że po prostu jest nieprzystosowana. Dopiero po przeczytaniu artykułu o autyzmie u kobiet zaczęła dostrzegać, że jej doświadczenia mogą mieć związek ze spektrum autyzmu. Po długiej i żmudnej diagnozie otrzymała potwierdzenie swoich przypuszczeń. Ta diagnoza, choć początkowo szokująca, przyniosła jej ogromną ulgę. Wreszcie zrozumiała, dlaczego tak bardzo różniła się od innych.
Innym przykładem jest Marta, 50-letnia nauczycielka, która zawsze była postrzegana jako osoba z charakterem. Była bardzo bezpośrednia, szczera i nie znosiła kłamstwa. Miała trudności z tolerowaniem głupoty i niekompetencji, co często prowadziło do konfliktów w pracy. Była bardzo oddana swoim uczniom, ale jednocześnie miała problemy z nawiązywaniem bliskich relacji z kolegami z pracy. Zawsze czuła się samotna i niezrozumiana. Po diagnozie autyzmu zaczęła rozumieć, że jej charakter to w rzeczywistości wynik trudności z przetwarzaniem informacji i regulacją emocji. Zaczęła pracować nad swoimi umiejętnościami społecznymi i uczyć się, jak lepiej komunikować się z innymi.
Ponowna interpretacja życiowych wydarzeń: od niezrozumienia do akceptacji
Diagnoza autyzmu po 40. roku życia to często początek długiego procesu ponownej interpretacji własnej historii. Kobiety zaczynają patrzeć na swoje wcześniejsze doświadczenia przez pryzmat nowej wiedzy o sobie. Wspomnienia z dzieciństwa, relacje z rodziną, trudności w pracy, problemy w związkach – wszystko to nabiera nowego znaczenia. To, co wcześniej było postrzegane jako wady charakteru, dziwactwa czy nieprzystosowanie, teraz okazuje się objawem autyzmu.
Proces ten może być bardzo trudny i bolesny. Kobiety często odczuwają żal, smutek i złość z powodu lat spędzonych w niezrozumieniu i samotności. Mogą mieć poczucie, że zmarnowały wiele szans i że ich życie potoczyło się inaczej, gdyby diagnozę postawiono wcześniej. Jednocześnie diagnoza przynosi ogromną ulgę i poczucie akceptacji. Wreszcie wiadomo, dlaczego tak trudno było im funkcjonować w świecie, który wydawał się tak obcy i niezrozumiały. Wreszcie mogą przestać udawać kogoś, kim nie są, i zacząć żyć w zgodzie ze sobą.
Ponowna interpretacja życiowych wydarzeń może również prowadzić do poprawy relacji z bliskimi. Kobiety mogą zacząć tłumaczyć swoim rodzinom i przyjaciołom, jak autyzm wpływa na ich zachowanie i jak mogą lepiej je wspierać. Często okazuje się, że bliscy, po zrozumieniu istoty problemu, stają się bardziej wyrozumiali i akceptujący. Ważne jest, aby pamiętać, że proces adaptacji do nowej rzeczywistości jest długotrwały i wymaga czasu. Niektóre kobiety potrzebują wsparcia terapeutycznego, aby poradzić sobie z trudnymi emocjami i nauczyć się funkcjonować w świecie z większą świadomością swoich potrzeb. Istotne jest również poszukiwanie grup wsparcia, gdzie można spotkać inne kobiety z podobnymi doświadczeniami i dzielić się swoimi przemyśleniami i emocjami. To właśnie tam, w bezpiecznej przestrzeni, można poczuć się zrozumianym i akceptowanym bezwarunkowo.
Diagnoza autyzmu po 40. roku życia to nie koniec, ale początek nowego rozdziału w życiu kobiety. To szansa na lepsze zrozumienie siebie, na akceptację własnej odmienności i na życie w zgodzie ze sobą. To również szansa na odzyskanie utraconej narracji i na opowiedzenie swojej historii na nowo, z perspektywy osoby, która wreszcie rozumie, kim naprawdę jest.
